Rozdział 8
Opady , pokrywa śnieżna
Opady atmosferyczne stanowią główne zródło wody na
Ziemi. Zamykają one obieg hydrologiczny w przyrodzie. Opady
możemy podzielić ze względu na sposób powstawania na ;
konwekcyjne , frontalne oraz mieszane. Do najczęściej
spotykanych opadów zalicza się deszcz , mżawkę , śnieg ,
krupy śnieżne , grad oraz inne.
Najczęściej obserwuje się opady typu frontowego silnie
zaznaczające się zimą . W lecie znaczny procent stanowią
opady konwekcyjne. Opady pierwszego rodzaju dzielą się na
pochodzenia frontu ciepłego , chłodnego oraz mieszane (
frontów okluzji ). Opady frontu ciepłego są jednostajne
zazwyczaj trwają dość długo , lecz są mało wydajne. Opady
frontu chłodnego charakteryzują się przelotnymi oraz
gwałtownymi opadami deszczu jak i śniegu. Opady konwekcyjne są
opadami nawalnymi o bardzo dużym natężeniu w przeciwieństwie
do frontowych obejmują swym zasięgiem obszary znacznie
mniejsze. Opadom tym towarzyszą burze pojawiające się podczas
14 dni w roku. W konsekwencji w zimie natężenie opadów w
stosunku do lata jest mniejsze , występują często słabe opady
trwające kilka lub kilkanaście godzin , gdy w lecie przeważnie
od paru minut do kilku godzin. W ciągu całego roku występują
157 dni z opadem (43%) w tym opady deszczu 109 (69% dni z opadem)
,śniegu 41 (26% dni z opadem) oraz śniegu z deszczem 8 dni w
roku.
miesiąc | ilość dni z opadem deszczu |
ilość dni z opadem śniegu |
ilość dni z opadem deszczu ze śniegiem |
miesięczne sumy opadu w [mm] |
1 | 3 | 10 | 0 | 30.1 |
2 | 4 | 9 | 1 | 28.4 |
3 | 6 | 5 | 1 | 34.3 |
4 | 9 | 3 | 1 | 39.2 |
5 | 13 | 0 | 0 | 109.2 |
6 | 15 | 0 | 0 | 80.8 |
7 | 11 | 0 | 0 | 81.5 |
8 | 12 | 0 | 0 | 95.9 |
9 | 13 | 0 | 0 | 56.8 |
10 | 8 | 1 | 0 | 33.8 |
11 | 10 | 2 | 3 | 49.9 |
12 | 5 | 11 | 1 | 65.5 |
suma | 108 | 41 | 7 | 705.9 |
Najwięcej dni z opadami notuje sie w porze zimowej
ok.14 dni w lecie ok. 12 dni w miesiącu. Jednak zmiany ich w
czasie roku są małe poza październikiem , kiedy ilość opadu
spada do 9 i grudniem gdy opady pojawiają się w ciągu 17 dni
miesiąca. Nic dziwnego że opady w grudniu występują tak
często skoro jest to miesiąc o najwyższym zachmurzeniu.
Zastanawiający jest okres czerwca w czasie którego opadów
pojawiają sie co drugi dzień jednak w stosunku do maja sumy
opady są mniejsze. Opady w czerwcu charakteryzują się
mniejszym natężeniem. Przyczynami tak częstych opadów są ;
najniższe ciśnienie atmosferyczne w roku oraz wzrost
zachmurzenia względem maja.
Opady śniegu występują w ciągu siedmiu miesiący roku.
Największa ilość dni z tego rodzaju opadem przypada na
grudzień , ilość dni z opadem przewyższa dni z deszczem
przeszło 2 krotnie. W styczniu współczynnik ten wynosi już
3.(3) odzwierciedlająć w ten sposób jednostajny charakter
opadów. W lutym ilość dni ze śniegiem maleje o jeden dzień
za to powoli do głosu dochodzić będzie opad deszczu. W marcu
opady deszczu i śniegu mają podobny wymiar (wskaźnik ok. 1). W
innych miesiącach opady śniegu mają mniejszy wymiar i w
zasadzie nie mają dużego wpływu na pogodę.
Roczna suma opadu w Strzyżowie wynosi 705.3 mm. Biorąc pod
uwagę okolice południowo wschodnie wysokość ta jest
stosunkowo mała choć mieści się w przedziałach dla
Podkarpacia. Opady półrocza letniego (od maja do października)
stanowią 65 % ogólnej sumu opadów i wynoszą 457.9mm dla
półrocza letniego oraz 247.4mm dla zimowego. Region
Strzyżowski charakteryzuje się znaczną przewagą opadów
letnich nad zimowymi. Miesięczne sumy opadów w jeszcze lepszy
sposób odzwierciedlają zróżnicowanie wysokościowe opadów w
roku. Początek roku odznacza się najsłabszymi opadami w
styczniu wynoszą 30.1mm w lutym są jeszcze niższe.
Statystycznie rzecz ujmując gdyby luty miał tyle dni co
styczeń opady w tych miesiącach byłyby niemal identyczne. W
lutym nawet wskutek aktywności frontogenetycznej są one
niewielkie , fronty przynoszą małe ilości opadu za sprawą
niewielkiej ilości pary wodnej w powietrzu. Następne dwa
miesiące to powolny wzrost wysokości opadu do 39mm.
Cechą charakterystyczną strzyżowskich opadów jest ich
gwałtowny wzrost od kwietnia do maja , kiedy do opady nietypowo
dla naszego klimatu osiągają maksymalne sumy. Wysokość
opadów w maju wynosi prawie 110mm i zdecydowanie przewyża
pozostałe letnie miesiące. Dalsze dwa miesiące czerwiec i
lipiec charakteryzują się spadkiem sumy opadów do 80mm.
NIetypowo bo w sierpniu opady osiągają drugą wysokość w
skali roku , zbliżając się do 100mm. Częściej w Polsce opady
maksymalne notuje w lipcu jednak tu w Strzyżowie nie odgrywają
one większej roli w statystykach klimatycznych.
We wrześniu opady są już znacznie niższe choć są napoziomie
średniej miesięcznej. Październik jest trzecim miesiącem od
końca pod względem wysokości opadow. Często w tym miesiącu
występują dekady w których nie rejestruje się żadnych
opadów. To zahamowanie opadów związane jest z zanikiem
aktywności niżowej oraz rozbudowującym się wyżem azorskim.
Rozpatrując sytuacje z punktu widzenia ilości pary wodnej w
powietrzu dochodzi się do wniosku sprzecznego z ilością
opadów w tym miesiącu. Okazuje się że w październiku jest
brak jakichkolwiek odchylen zawartości pary wodnej w powietrzu ,
a raczej przeciwnie po mokrym wrześniu i przy dość wysokiej
temperaturze zapas pary jest duży.
W listopadzie następuje wzrost opadów związanych z
aktywnością frontową do 50mm. W grudniu opady są jeszcze o
15mm wyższe. Przyczyną tego jest duże zachmurzenie i
podwyższona względem zimowych miesięcy ilość dni z opadem.
Interesujące dane dostarcza tz. nierówność opadów liczona ze
wzoru;
W = suma(mi-p)/n
gdzie ; n - ilość miesięcy
p - średnia miesięczna ilość opadu p =h/12
mi- miesięczna suma opadu
h - roczna suma opadu
Nierówność opadu liczona z powyższego wzoru dla całego roku
wynosi 23.2mm. Wskaźnik ten jest jednym z najwyższych w Polsce
informuje ze ; na przełomie całego roku występują duże
wahania opadów , są one albo niższe od średniej miesięcznej
(58,8mm) albo wyższe. Rozkład opadów w Strzyżowie jest bardzo
chaotyczny szczególnie dotyczy to miesięcy przejściowych pór
roku (kwiecień , maj) oraz (październik , listopad) Sytuacja ta
jest dość niekorzystna dla rolnictwa (poza wysokimi opadami
majowymi) Ciekawych informacji dostarcza ilość opadów
przypadających na jeden dzień. Wartość wskaźnika tego wynosi
1.9mm/dzień przy czym dla półrocza letniego 2.5mm/dzień zaś
dla okresu chłodnego zaledwie 1.4mm/dzień. Ogólnie w przebiegu
rocznym wysokość opadu do ilośi dni z opadem wynosi ;
4.7mm/dzień z opadem. Wielkość ta informuje o przeciętnej
sumie dobowej opadu nie należy tego rozumieć że wahania sum
dobowych są niewielkie. Podczas lata zdarzają się dni z opadem
ponad 30mm
gdy zimą wynoszą zaledwie kilka milimetrów. Powyższe
wielkości dobrze odzwierciedlają różnice opadowe pomiędzy
letnią i chłodną porą roku.
Największą sumę roczną zanotowano w 1987 882.7mm zaś
przeciwną ekstremalną w 1986 549mm. Podczas 7-letniego okresu
zarejestrowano najwyższą sumę miesięczną w maju 1989 216mm a
w lutym 1986 najniższą zaledwie 6.2mm. Właśnie opady w maju
1989 przyczyniły się najbardziej do tego iż sumy opadowe w tym
miesiącu są najwyższe.
Występowanie pokrywy śnieżnej uzależnione jest od
wcześniejszych opadów śniegu przy temperaturze co najwyżej w
okolicach zera. Pomiary pokrywy śnieżnej wykonuje się gdy od
chwili gdy grubość jest większa od 0.5cm oraz stopień
pokrycia śniegiem jest większy od 50%. Uwarunkowania termiczne
powodują iż utrzymująca się pokrywa śnieżna pojawia się w
listopadzie i kończy się w kwietniu. Tylko w sporadycznych
przypadkach okres ten może ulec wydłużeniu. Pojawienie się
pokrywy śnieżnej w radykalny sposób zmienia bilans
promieniowania terenu. W związku z dużym albedem temperatura
powietrza obniża się nad śniegiem. W nocy śnieg emituje
znacznie większe ilości ciepła wobec czego silnie ochładza
się. Puszysta warstwa śniegu dzięki zawartości powietrza jest
dobrym termoizolatorem skutecznie zapobiega zbytnim ochładzaniem
się gleby. Wreszcie śnieg wskutek dużego ciepła topnienia ,
przy adwekcjach ciepłych mas powietrza o temperaturze większej
od zera ochładza przygruntowe warstwy powietrza do temperatury
zera dopóki , dopóty cały śnieg nie ulegnie stopieniu. W
czasie długiego zalegania pokrywy i przy braku nowych opadów
diametrialnie zmieniają się jego właściwości ; albedo spada
poniżej 50% a w temperaturze topnienia zanikają jego
właściwości termoizolacyjne.
Długość utrzymywania się pokrywy śnieżnej wynosi 64 dni i
dobrze odzwierciedla długość zalegania śniegu w województwie
rzeszowskim mieszcząca się w granicach (60 - 70 dni). Wartość
ta szybko rośnie w miarę wzrostu wysokości przez wysokościowy
spadek temperatury.
miesiąc | grubość pokrywy śnieżnej w [cm] |
długość zalegania pokrywy śnieżnej |
1 | 16.0 | 16 |
2 | 8.5 | 13 |
3 | 5.0 | 5 |
4 | 3.5 | 1 |
11 | 8.5 | 6 |
12 | 8.0 | 18 |
śr./suma | 11.6 | 64 |
Najdłużej ku ogólnemu zaskoczeniu pokrywa śnieżna
utrzymuje się w grudniu , przy niezbyt niskiej temperaturze jest
to możliwe dzięki wysokim opadom dwu krotnie przewyższające
styczniowe. Wskutek niestabilności pokrywy śnieżnej jej
grubość jest znacznie mniejsza od obserwowanej w
najchłodniejszym miesiącu. W styczniu i lutym pokrywa utrzymuje
się około pół miesiąca , mimo niskich średnich
miesięcznych temperatur. Warstwa śniegu w tych miesiącach
często zanika podczas gwałtownych odwilży , które w lutym są
częstsze. Na początku roku grubość pokrywy śnieżnej
przewyższa 15cm , gdy w lutym spada niemal dwu-ktotnie.
Podobnymi ilościami (względem siebie) dni z pokrywą
wyróżniają się listopad oraz marzec , przy czym w marcu
grubość jej jest dużo mniejsza niż w listopadzie. Średnio
jeden dzień z warstwą śniegu notuje się w kwietniu , są to
oczywiście
przypadkowe sytuacje związane z krótkimi ochłodzeniami.
Cechą pobliskich obszarów jak i samego Strzyżowa jest duża
niestabilność pokrywy w okresie jej występowania mimo to
przeciętna jej grubość wynosi aż 12cm.